ΜΑΧΗ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗ ΜΕ ΟΠΛΟ ΤΑ ΘΡΑΝΙΑ

«Επενδύστε στην εκπαίδευση για να βγείτε από την ύφεση και να αυξήσετε τα έσοδα» είναι η νέα και εναλλακτική πρόταση του ΟΟΣΑ, ύστερα από τα εντυπωσιακά αποτελέσματα πρόσφατης μελέτης των πανεπιστημίων Στάνφορντ και Μονάχου.

Τα συμπεράσματα της μελέτης έχουν ιδιαίτερη σημασία για την Ελλάδα, που αντιμετωπίζει σήμερα μεγάλη ύφεση, υψηλή ανεργία και κάθε χρόνο δαπανά περίπου 1 δισ. ευρώ προκειμένου να σπουδάσουν Ελληνες φοιτητές στο εξωτερικό. O ΟΟΣΑ υπολογίζει ότι μια μικρή βελτίωση του εκπαιδευτικού συστήματος στην Ελλάδα θα επιφέρει αύξηση του ΑΕΠ κατά 1,25% κάθε χρόνο μέχρι το 2090. Αυτό αντιστοιχεί σε περίπου 3 δισ. ευρώ τον χρόνο. Αν ληφθεί υπόψη και το κόστος σπουδών στο εξωτερικό, τότε το συνολικό όφελος υπολογίζεται σε 4 δισ. ευρώ κάθε χρόνο, δηλαδή σε 1,6%. Αυτό σημαίνει ότι ένα παιδί που γεννιέται σήμερα στην Ελλάδα θα έχει το 2090 υψηλότερο βιοτικό επίπεδο και εισόδημα κατά 25%, σε σχέση με αυτό που θα είχε αν δεν γίνει καμία μεταρρύθμιση και βελτίωση στο εκπαιδευτικό σύστημα.

Ωστόσο, η μεταρρύθμιση και η βελτίωση του εκπαιδευτικού συστήματος έχουν τεράστιο κόστος. Επίσης, η επένδυση στην Παιδεία αποδίδει μακροπρόθεσμα. Μάλιστα, όσο χαμηλότερο είναι το επίπεδο του εκπαιδευτικού συστήματος, τόσο μεγαλύτερα ποσά θα πρέπει να επενδυθούν.

Η Φινλανδία

Για παράδειγμα, η Φινλανδία μπορεί να μην επενδύσει τίποτα για τα επόμενα 20 χρόνια. Διότι σήμερα κατέχει την υψηλότερη βαθμολογία σε ό, τι αφορά τις δεξιότητες των μαθητών. Ωστόσο, υπάρχει και ο αντίλογος, σύμφωνα με τον οποίον η Φινλανδία έφτασε στο χείλος της χρεοκοπίας εξαιτίας των τεράστιων δαπανών για την Παιδεία. Για τον λόγο αυτό στις μεταρρυθμίσεις θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τα εξής:

α) Ποιοτική αναβάθμιση (εκσυγχρονισμός και βελτίωση εκπαιδευτικών προγραμμάτων).

β) Ποσοτική αναβάθμιση (αύξηση δαπανών).

γ) Η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση θα πρέπει να γίνεται με ορίζοντα 40 ετών.

δ) Τα ποσά θα επενδύονται για μια περίοδο 20 ετών.

ε) Τα αναμενόμενα αποτελέσματα θα είναι εμφανή για τα επόμενα 40 έως 80 χρόνια.

στ) Η έννοια του εκπαιδευτικού συστήματος ξεκινάει από τον παιδικό σταθμό μέχρι το πανεπιστήμιο, τις μεταπτυχιακές σπουδές και τη διά βίου μάθηση.

Για τον ΟΟΣΑ η Φινλανδία είναι ωφελημένη. Διότι σήμερα είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει την αναμενόμενη μεγάλη ζήτηση για πανεπιστημιακή εκπαίδευση υψηλού επιπέδου.

Ο γενικός γραμματέας του ΟΟΣΑ, Ανχελ Γκουρία, δήλωσε ότι μετά την κρίση θα υπάρξει η μεγαλύτερη ζήτηση για πανεπιστημιακή εκπαίδευση υψηλού επιπέδου που έχουμε γνωρίσει ποτέ. Οσα κράτη την διαθέτουν θα βγουν ωφελημένα. Οσα δεν την διαθέτουν θα αντιμετωπίσουν νέα κρίση: φυγή κεφαλαίων και φοιτητών - μελλοντικών στελεχών στο εξωτερικό.

Το κόστος για την Ελλάδα

Η Ελλάδα για να βελτιώσει τις ικανότητες των μαθητών θα πρέπει να επενδύσει στα επόμενα 20 χρόνια το ποσό των 766 δισ. ευρώ! Δηλαδή, η δημόσια δαπάνη θα πρέπει να υπερτριπλασιαστεί από τα σημερινά επίπεδα. Αν γίνει αυτό, τότε αμέσως και μέχρι το 2090 η Ελλάδα θα δει να αυξάνεται το ΑΕΠ (μόνο από τη μεταρρύθμιση αυτή) κατά 1,25% τον χρόνο. Δηλαδή, θα επενδύσει 766 δισ. ευρώ και θα κερδίσει 240 δισ. ευρώ μέχρι το 2090. Με μία πρώτη ματιά η μεταρρύθμιση αυτή ζημιώνει κατά 526 δισ. ευρώ την ελληνική οικονομία. Αυτή, όμως, είναι η μισή αλήθεια. Διότι υπάρχει ένα κόστος που συσχετίζεται με το χαμηλό εκπαιδευτικό σύστημα και για την Ελλάδα υπολογίζεται σε 1,4 τρισ. ευρώ μέχρι το 2090.

Για τον υπολογισμό του κόστους λαμβάνονται υπόψη κυρίως δύο παράγοντες:

α) Δημόσιες δαπάνες για μισθοδοσία και άλλα έξοδα για το εκπαιδευτικό σύστημα που δεν πιάνουν τόπο.

β) Χρειάζονται 40 χρόνια από τότε που θα ξεκινήσει η μεταρρύθμιση στο εκπαιδευτικό σύστημα μέχρι να ολοκληρωθεί.

Οι κρίσιμες προϋποθέσεις για επιτυχή μεταρρύθμιση

H επένδυση στην Παιδεία δεν είναι απλή απόφαση ούτε εύκολη διαδικασία. Πέραν του μεγάλου κόστους και μακροπρόθεσμων αποτελεσμάτων, απαιτούνται δομικές αλλαγές από πλευράς της πολιτείας προκειμένου να αυξηθούν οι πιθανότητες επιτυχίας.

Οσοι βλέπουν με επιφύλαξη τη μονοδιάστατη απόφαση ενός κράτους να επενδύσει στην εκπαίδευση επικαλούνται το παράδειγμα της Φινλανδίας. Ενδεικτικά αναφέρουν ότι αυτό το άριστο εκπαιδευτικό σύστημα δεν κατόρθωσε τελικά να προσελκύσει πολλούς ξένους φοιτητές στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.

Για παράδειγμα, στη Φινλανδία σπουδάζουν 2.500 ξένοι φοιτητές, όταν άλλες χώρες με χαμηλότερο επίπεδο στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση προσελκύουν περισσότερους. Στη Βρετανία σπουδάζουν περίπου 129.000 ξένοι φοιτητές κάθε χρόνο, στις ΗΠΑ 200.000 και στη Γερμανία 114.000. Φυσικά, οι αριθμοί αυτοί είναι πολύ μεγαλύτεροι από αυτόν στην Ελλάδα, όπου σπουδάζουν μόλις 300 φοιτητές από το εξωτερικό.

Συνεπώς, η επιτυχία της επένδυσης στην Παιδεία εξαρτάται από μία σειρά παραγόντων οι οποίοι, σύμφωνα με τους ειδικούς, είναι:

α) H γλώσσα και το επίπεδο εκπαιδευτικού συστήματος γειτονικών χωρών. Η αγγλική γλώσσα είναι πιο διαδεδομένη από τη φινλανδική ή από την ελληνική. Επίσης, η Φινλανδία έχει να αντιμετωπίσει μεγαλύτερο ανταγωνισμό από τις γειτονικές της χώρες σε ό, τι αφορά το εκπαιδευτικό σύστημα. Αντίθετα, η Ελλάδα έχει σε αυτό το σημείο πλεονέκτημα. Παρ’ όλα αυτά, πάνω από 5.500 Ελληνες φοιτητές επιλέγουν κάθε χρόνο να σπουδάσουν σε Βουλγαρία, Ρουμανία και Σερβία, όσοι περίπου προτιμούν τη Γαλλία ή την Ιταλία. Επομένως, εάν η Ελλάδα διέθετε καλύτερο σύστημα, ενδεχομένως να «απορροφούσε» τις σημερινές εκροές προς τα Βαλκάνια. Το θέμα της γλώσσας θα μπορούσε να αποτελέσει μέρος της επένδυσης, δημιουργώντας για παράδειγμα προπτυχιακά και μεταπτυχιακά προγράμματα στην Aγγλική.

β) Η πολιτεία πρέπει να αποφασίσει το αναπτυξιακό μοντέλο στο οποίο θα κινηθεί η οικονομία τα επόμενα 50 με 80 χρόνια.

Χάραξη στρατηγικής

Η πιο κρίσιμη προϋπόθεση για πετυχημένη μεταρρύθμιση στην παιδεία αποτελεί η χάραξη στρατηγικής. Αυτή περιλαμβάνει ένα μακροπρόθεσμο σχεδιασμό για τις αλλαγές του εκπαιδευτικού προγράμματος από το νηπιαγωγείο μέχρι τις μεταπτυχιακές σπουδές, με στόχο την κάλυψη των μελλοντικών αναγκών της αγοράς εργασίας. Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ και τους συγγραφείς της μελέτης, αυτό προϋποθέτει ριζικές αλλαγές σε όλους σχεδόν τους τομείς: από τον τρόπο διδασκαλίας και το πρόγραμμα μαθημάτων μέχρι τις αποφάσεις που θα πρέπει να ληφθούν σε θέματα αυτονομίας πανεπιστημίων, κριτηρίων για λειτουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων ή για την εγκατάσταση ξένων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων σε όλες τις βαθμίδες. Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να ληφθούν αποφάσεις για την αξιολόγηση, τη χρηματοδότηση, το σύστημα των εξετάσεων στα σχολεία και των εισαγωγικών εξετάσεων στα πανεπιστήμια, τα μεταπτυχιακά προγράμματα κ.λπ.

Ο μηχανισμός κέρδους από την αναβάθμιση της Παιδείας

Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο μηχανισμός με τον οποίο η βελτίωση του εκπαιδευτικού συστήματος ενισχύει την ανάκαμψη. Οι ειδικοί χρησιμοποιούν τον όρο «ενδογενής ανάπτυξη» που προκαλείται από τη βελτίωση του εκπαιδευτικού συστήματος. Η ανάπτυξη αυτή προέρχεται από την ενίσχυση της ζήτησης και κυρίως από τη δημιουργία νέων ιδεών, από την αύξηση της παραγωγικότητας, από την εισαγωγή νέων τεχνολογιών και από την ενίσχυση της καινοτομίας. Ολα αυτά είναι αποτέλεσμα της ποιοτικής αναβάθμισης του ανθρώπινου κεφαλαίου.

Ο καθηγητής Eric A. Hanushek από το Πανεπιστήμιο του Stanford και ο καθηγητής Luger Woessmann από το Πανεπιστήμιο του Μονάχου επιβεβαίωσαν στην πράξη παλαιότερη εμπειρική μελέτη του νομπελίστα Robert Lukas. Ο τελευταίος μελέτησε την πρόοδο του εκπαιδευτικού συστήματος των ΗΠΑ για μία περίοδο 50 ετών και την συσχέτισε με τα οικονομικά οφέλη και την ανάπτυξη. Ολες οι σχετικές μελέτες καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η βελτίωση του εκπαιδευτικού συστήματος συμβάλλει στην ανάπτυξη μακροπρόθεσμα για τους εξής λόγους:

1.Ενισχύεται η ζήτηση. Η εκπαίδευση από το νηπιαγωγείο μέχρι τις μεταπτυχιακές σπουδές συνδέεται με μία τεράστια αγορά που αποτελεί πηγή εσόδων για πολλά επαγγέλματα: δάσκαλοι, καθηγητές, συγγραφείς, βιβλιοπωλεία, χαρτικά, κατοικίες (ενοίκια), εστιατόρια, καφετέριες, κέντρα διασκέδασης, αυτοκίνητα, βενζινάδικα κ. λπ. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι για τους 51.000 Ελληνες φοιτητές που σπουδάζουν στο εξωτερικό το κόστος εκτιμάται σε περίπου 1 δισ. ευρώ τον χρόνο. Μεγάλο μέρος της ρευστότητας αυτής θα μπορούσε να παραμείνει στην ελληνική αγορά αν το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα ήταν πιο ανταγωνιστικό σε σχέση με τα βρετανικά ή τα γερμανικά πανεπιστήμια.

2.Η εκπαίδευση συμβάλλει στην καλύτερη κατανομή του εισοδήματος, με θετικές συνέπειες στην αύξηση των αποδοχών, αλλά και στην κατανάλωση.

3.Το καλύτερο εκπαιδευτικό σύστημα φέρνει εισαγωγή νέων τεχνολογιών που αυξάνουν την παραγωγικότητα, ενώ συμβάλλει στη δημιουργία νέων ιδεών και στην καινοτομία.

ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ