Το στοιχείο της ερευνητικής εργασίας στη λυκειακή εκπαίδευση αποτελεί τα τελευταία χρόνια συστατικό πολλών ευρωπαϊκών εκπαιδευτικών συστημάτων (χαρακτηριστικά παραδείγματα το βρετανικό και το γαλλικό). Η ελληνική Πολιτεία σχεδιάζει να εντάξει το στοιχείο αυτό στο «νέο Λύκειο» και αναμφίβολα η ευρωπαϊκή εμπειρία, χωρίς μηχανικές αντιγραφές, μπορεί να έχει τη δική της συμβολή. Το γαλλικό παράδειγμα, που εφαρμόζεται την τελευταία δεκαετία στο α’ εξάμηνο της αντίστοιχης Β’ Λυκείου –και ο βαθμός της ερευνητικής αυτής εργασίας συνυπολογίζεται στον τελικό βαθμό του γαλλικού απολυτηρίου, του Baccalauréat– έχει το δικό του ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Στη γαλλική εκπαίδευση, η ερευνητική εργασία ονομάζεται Travaux Personnels Encadrés, δηλαδή πλαισιωμένες προσωπικές εργασίες (καθώς οι μαθητές πλαισιώνονται από ομάδα εκπαιδευτικών). Η εργασία περιλαμβάνει συγκεκριμένα προαπαιτούμενα:
• συνεργασία σε ομάδες των 2 έως 4 μαθητών
• επιλογή θεματικής κατεύθυνσης και διατύπωση σαφούς προβληματικής με παρακολούθηση από τρεις ή τέσσερις εκπαιδευτικούς διαφορετικών ειδικοτήτων ώστε να ενισχύεται η διαθεματικότητα
• έρευνα, συγκέντρωση και διασταύρωση στοιχείων από ποικιλία πηγών
• ικανότητα επιλογής και σύνθεσης του υλικού
• υποστήριξη του τελικού προϊόντος της ερευνητικής εργασίας απέναντι σε μια επιτροπή καθηγητών.
Μια τέτοια εργασία θεωρείται πολύτιμη για την όξυνση της κριτικής σκέψης των μαθητών, το άνοιγμα των οριζόντων και την απόκτηση μεθόδου εργασίας και πνεύματος συνεργασίας. Με το σκεπτικό αυτό, διατίθεται ένα διδακτικό δίωρο εβδομαδιαίως επί ένα εξάμηνο, με πλαισίωση από καθηγητές διαφορετικών διδακτικών αντικειμένων και ταυτόχρονα την κατάλληλη υποδομή (σχολική βιβλιοθήκη, πρόσβαση στο Διαδίκτυο…).
Οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες και επιλέγουν το ακριβές θέμα της εργασίας τους από θεματικές ενότητες, διαφορετικές ανά κατεύθυνση, που είναι κοινές σε όλα τα γαλλικά Λύκεια και συνδεδεμένες με την επικαιρότητα. Η επιλογή με απόλυτη ακρίβεια του συγκεκριμένου θέματος και η αναζήτηση προβληματικής αποτελούν απαραίτητες προϋποθέσεις για την καλή πορεία της έρευνας και το τελικό αποτέλεσμα. Ένα θέμα όπως «Ο πολίτης και η εξουσία», συνοδεύεται από πλήθος υποθεμάτων, όπως λόγου χάριν η βία στα γήπεδα, οι αιτίες του χουλιγκανισμού και οι διαφορετικές μορφές εκδήλωσής του. Στο θέμα «Ο άνθρωπος και η φύση», παρέχεται επίσης ένα ευρύ φάσμα επιλογών, από τις πράσινες στέγες και ταράτσες στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις μέχρι την παρουσία της οικολογίας στη διαφήμιση.
Στην τελική επιλογή συγκεκριμένου θέματος και διατύπωσης προβληματικής, η σύγκριση μεταξύ χωρών, εποχών, περιστατικών αλλά και οπτικής γωνίας θεώρησης, αποτελεί ένα από τα ζητούμενα. Παράδειγμα: οι επιπτώσεις στο περιβάλλον της πετρελαιοκηλίδας στην Αλάσκα παλαιότερα και στον Κόλπο του Μεξικού πρόσφατα. Ακόμη, η χρήση αναβολικών ουσιών –και οι ποικιλόμορφες συνέπειές τους– από τους αθλητές διαφορετικών Ολυμπιάδων, από το 1996 ως το 2008. Επίσης, οι πολιτικές αντιμετώπισης της ρύπανσης σε Αθήνα και Παρίσι...
Στα ‘συν’ μιας εργασίας συγκαταλέγεται και η διαθεματικότητα: στη χρήση αναβολικών ουσιών, υπάρχει η πτυχή της φαρμακευτικής τους σύστασης με αποτέλεσμα επί της σωματικής απόδοσης, αλλά και οι κοινωνικές και ηθικές παράμετροι. Στο θέμα της ρύπανσης των μεγαλουπόλεων, απαιτείται ανεύρεση στοιχείων στο επιστημονικό πεδίο εξίσου με το οικονομικό, κοινωνικό, πολιτικό.
Στο εβδομαδιαίο διδακτικό δίωρο, που προορίζεται για τον έλεγχο και την πρόοδο της έρευνας, κάθε μαθητική ομάδα –με καταμερισμό ευθύνης μεταξύ των εκπαιδευτικών– παρουσιάζει αρχικά τη δουλειά της και τις δυσκολίες που συνάντησε κατά το προηγούμενο διάστημα καθώς και τις σκέψεις και πρωτοβουλίες για τη συνέχεια. Ακολουθεί η ανεύρεση στοιχείων και πηγών από βιβλία, περιοδικά, το Internet... Οι εκπαιδευτικοί προσανατολίζουν σε πηγές (ενδεχομένως και στα κατάλληλα πρόσωπα για συναντήσεις–συνεντεύξεις, ή στην κατάρτιση ερωτηματολογίου), δίνουν βιβλιογραφία και κατευθύνσεις για το πού να εστιασθεί η προσοχή στο αμέσως επόμενο διάστημα, εντοπίζουν αδυναμίες. Καθ’ όλη τη διάρκεια της εργασίας, οι μαθητές συμπληρώνουν ηλεκτρονικά ένα «ατομικό τετράδιο», ενώ στο τέλος κάθε μαθητής συντάσσει ένα κείμενο «προσωπικής σύνθεσης» όπου εξηγεί την ατομική του πορεία. Η σύνθεση αυτή συνοδεύει το προϊόν της τελικής εργασίας (έντυπο κείμενο, μίνι εφημερίδα ή περιοδικό, CD, DVD, site στο Internet ή συνδυασμός).
Για την ατομική αξιολόγηση των μαθητών στην ερευνητική αυτή εργασία, συνυπολογίζονται τρία στοιχεία:
• Η προετοιμασία, για τη συστηματικότητα, την ομαδικότητα και τον καταμερισμό, τη διαθεματικότητα, τον πλούτο των πηγών, την αυτονομία, τη μέθοδο εργασίας, τη γνώση και εμπειρία που αποκτήθηκαν (8/20, από την ομάδα καθηγητών που πλαισίωσε την εργασία).
• Το τελικό αποτέλεσμα, για το βάθος της ανάλυσης, την καλή δομή, την πρωτοτυπία, την επικέντρωση στον προβληματισμό (6/20, από επιτροπή καθηγητών που δεν συμμετείχε στην πλαισίωση).
• Η προφορική παρουσίαση και υποστήριξη, προσωπικά από τον καθένα και από την ομάδα, με συγκροτημένη και πειστική υπεράσπιση της εργασίας και ικανότητα απάντησης στις ερωτήσεις που θα τεθούν (6/20, από την ίδια επιτροπή καθηγητών με το προηγούμενο).
Παρά τις αδιαμφισβήτητες –και σεβαστές– διαφορές μεταξύ εκπαιδευτικών συστημάτων, η εμπειρία από μία ερευνητική εργασία των μαθητών στο Λύκειο είναι σαφώς θετική. Η σωστή πλαισίωση καταγράφεται στα ‘συν’ της εκπαιδευτικής διαδικασίας, για καθηγητές και μαθητές– πολίτες του αύριο.
___________________________________________________________________
Η Ρένα Μπρισίμη-Μαράκη είναι φιλόλογος, συντονίστρια του τομέα της στο γαλλικό και διεθνές τμήμα της Ελληνογαλλικής Σχολής Ευγένιος Ντελακρουά, επιμορφώτρια και συγγραφέας εκπαιδευτικών βιβλίων, υποψήφια διδάκτορας στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης. Συμμετέχει σε αυτές τις ερευνητικές εργασίες.
Στη γαλλική εκπαίδευση, η ερευνητική εργασία ονομάζεται Travaux Personnels Encadrés, δηλαδή πλαισιωμένες προσωπικές εργασίες (καθώς οι μαθητές πλαισιώνονται από ομάδα εκπαιδευτικών). Η εργασία περιλαμβάνει συγκεκριμένα προαπαιτούμενα:
• συνεργασία σε ομάδες των 2 έως 4 μαθητών
• επιλογή θεματικής κατεύθυνσης και διατύπωση σαφούς προβληματικής με παρακολούθηση από τρεις ή τέσσερις εκπαιδευτικούς διαφορετικών ειδικοτήτων ώστε να ενισχύεται η διαθεματικότητα
• έρευνα, συγκέντρωση και διασταύρωση στοιχείων από ποικιλία πηγών
• ικανότητα επιλογής και σύνθεσης του υλικού
• υποστήριξη του τελικού προϊόντος της ερευνητικής εργασίας απέναντι σε μια επιτροπή καθηγητών.
Μια τέτοια εργασία θεωρείται πολύτιμη για την όξυνση της κριτικής σκέψης των μαθητών, το άνοιγμα των οριζόντων και την απόκτηση μεθόδου εργασίας και πνεύματος συνεργασίας. Με το σκεπτικό αυτό, διατίθεται ένα διδακτικό δίωρο εβδομαδιαίως επί ένα εξάμηνο, με πλαισίωση από καθηγητές διαφορετικών διδακτικών αντικειμένων και ταυτόχρονα την κατάλληλη υποδομή (σχολική βιβλιοθήκη, πρόσβαση στο Διαδίκτυο…).
Οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες και επιλέγουν το ακριβές θέμα της εργασίας τους από θεματικές ενότητες, διαφορετικές ανά κατεύθυνση, που είναι κοινές σε όλα τα γαλλικά Λύκεια και συνδεδεμένες με την επικαιρότητα. Η επιλογή με απόλυτη ακρίβεια του συγκεκριμένου θέματος και η αναζήτηση προβληματικής αποτελούν απαραίτητες προϋποθέσεις για την καλή πορεία της έρευνας και το τελικό αποτέλεσμα. Ένα θέμα όπως «Ο πολίτης και η εξουσία», συνοδεύεται από πλήθος υποθεμάτων, όπως λόγου χάριν η βία στα γήπεδα, οι αιτίες του χουλιγκανισμού και οι διαφορετικές μορφές εκδήλωσής του. Στο θέμα «Ο άνθρωπος και η φύση», παρέχεται επίσης ένα ευρύ φάσμα επιλογών, από τις πράσινες στέγες και ταράτσες στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις μέχρι την παρουσία της οικολογίας στη διαφήμιση.
Στην τελική επιλογή συγκεκριμένου θέματος και διατύπωσης προβληματικής, η σύγκριση μεταξύ χωρών, εποχών, περιστατικών αλλά και οπτικής γωνίας θεώρησης, αποτελεί ένα από τα ζητούμενα. Παράδειγμα: οι επιπτώσεις στο περιβάλλον της πετρελαιοκηλίδας στην Αλάσκα παλαιότερα και στον Κόλπο του Μεξικού πρόσφατα. Ακόμη, η χρήση αναβολικών ουσιών –και οι ποικιλόμορφες συνέπειές τους– από τους αθλητές διαφορετικών Ολυμπιάδων, από το 1996 ως το 2008. Επίσης, οι πολιτικές αντιμετώπισης της ρύπανσης σε Αθήνα και Παρίσι...
Στα ‘συν’ μιας εργασίας συγκαταλέγεται και η διαθεματικότητα: στη χρήση αναβολικών ουσιών, υπάρχει η πτυχή της φαρμακευτικής τους σύστασης με αποτέλεσμα επί της σωματικής απόδοσης, αλλά και οι κοινωνικές και ηθικές παράμετροι. Στο θέμα της ρύπανσης των μεγαλουπόλεων, απαιτείται ανεύρεση στοιχείων στο επιστημονικό πεδίο εξίσου με το οικονομικό, κοινωνικό, πολιτικό.
Στο εβδομαδιαίο διδακτικό δίωρο, που προορίζεται για τον έλεγχο και την πρόοδο της έρευνας, κάθε μαθητική ομάδα –με καταμερισμό ευθύνης μεταξύ των εκπαιδευτικών– παρουσιάζει αρχικά τη δουλειά της και τις δυσκολίες που συνάντησε κατά το προηγούμενο διάστημα καθώς και τις σκέψεις και πρωτοβουλίες για τη συνέχεια. Ακολουθεί η ανεύρεση στοιχείων και πηγών από βιβλία, περιοδικά, το Internet... Οι εκπαιδευτικοί προσανατολίζουν σε πηγές (ενδεχομένως και στα κατάλληλα πρόσωπα για συναντήσεις–συνεντεύξεις, ή στην κατάρτιση ερωτηματολογίου), δίνουν βιβλιογραφία και κατευθύνσεις για το πού να εστιασθεί η προσοχή στο αμέσως επόμενο διάστημα, εντοπίζουν αδυναμίες. Καθ’ όλη τη διάρκεια της εργασίας, οι μαθητές συμπληρώνουν ηλεκτρονικά ένα «ατομικό τετράδιο», ενώ στο τέλος κάθε μαθητής συντάσσει ένα κείμενο «προσωπικής σύνθεσης» όπου εξηγεί την ατομική του πορεία. Η σύνθεση αυτή συνοδεύει το προϊόν της τελικής εργασίας (έντυπο κείμενο, μίνι εφημερίδα ή περιοδικό, CD, DVD, site στο Internet ή συνδυασμός).
Για την ατομική αξιολόγηση των μαθητών στην ερευνητική αυτή εργασία, συνυπολογίζονται τρία στοιχεία:
• Η προετοιμασία, για τη συστηματικότητα, την ομαδικότητα και τον καταμερισμό, τη διαθεματικότητα, τον πλούτο των πηγών, την αυτονομία, τη μέθοδο εργασίας, τη γνώση και εμπειρία που αποκτήθηκαν (8/20, από την ομάδα καθηγητών που πλαισίωσε την εργασία).
• Το τελικό αποτέλεσμα, για το βάθος της ανάλυσης, την καλή δομή, την πρωτοτυπία, την επικέντρωση στον προβληματισμό (6/20, από επιτροπή καθηγητών που δεν συμμετείχε στην πλαισίωση).
• Η προφορική παρουσίαση και υποστήριξη, προσωπικά από τον καθένα και από την ομάδα, με συγκροτημένη και πειστική υπεράσπιση της εργασίας και ικανότητα απάντησης στις ερωτήσεις που θα τεθούν (6/20, από την ίδια επιτροπή καθηγητών με το προηγούμενο).
Παρά τις αδιαμφισβήτητες –και σεβαστές– διαφορές μεταξύ εκπαιδευτικών συστημάτων, η εμπειρία από μία ερευνητική εργασία των μαθητών στο Λύκειο είναι σαφώς θετική. Η σωστή πλαισίωση καταγράφεται στα ‘συν’ της εκπαιδευτικής διαδικασίας, για καθηγητές και μαθητές– πολίτες του αύριο.
___________________________________________________________________
Η Ρένα Μπρισίμη-Μαράκη είναι φιλόλογος, συντονίστρια του τομέα της στο γαλλικό και διεθνές τμήμα της Ελληνογαλλικής Σχολής Ευγένιος Ντελακρουά, επιμορφώτρια και συγγραφέας εκπαιδευτικών βιβλίων, υποψήφια διδάκτορας στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης. Συμμετέχει σε αυτές τις ερευνητικές εργασίες.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου