ΜΕΝΩ Η' ΦΕΥΓΩ ΤΟ ΕΡΩΤΗΜΑ ΜΙΑΣ ΓΕΝΙΑΣ

Νέοι, ταλαντούχοι, με γερές σπουδές, γεμάτοι ενέργεια, εξηγούν γιατί βρίσκονται ήδη με το ένα πόδι εκτός Ελλάδος. 

Εχει ειπωθεί ότι η μεγαλύτερη απόδειξη για τη χρεοκοπία της Μεταπολίτευσης είναι η αυξανόμενη τάση των τριαντάρηδων να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους. Η κοινοτοπία που θέλει «την Ελλάδα να τρώει τα παιδιά της», έχει μια γερή δόση αλήθειας και μιλάμε για ένα κοινωνικό φαινόμενο που έχει την αφετηρία του στα χρόνια της δεκαετίας του ’90 - του υποτιθέμενου «εκσυγχρονισμού».

Στη σκιά της τρέχουσας κρίσης, όλο και περισσότεροι νέοι λοξοκοιτούν προς τα έξω, κι όσο σοβεί η κρίση, ίσως το πρόβλημα να γίνει ακόμα πιο οξύ. Οπως έγραψε ο Τόμας Φρίντμαν των New York Times: «Αν σε έξι μήνες έχουν αρχίσει να μετακομίζουν οι νέοι της Ελλάδας, πάει η χώρα». Η «Κ» αναζήτησε μερικούς από αυτούς τους νέους, οι οποίοι μοιράστηκαν μαζί μας τις ανησυχίες τους. Ανθρωποι στα τριάντα και κάτι, με γερές σπουδές, γεμάτοι ενέργεια, αλλά και με απογοήτευση. Αγαπούν την Ελλάδα, αλλά αισθάνονται ότι τους διώχνει.

«Υπάρχουν συνάδελφοι που κλαίνε αυτή τη στιγμή», μας είπε ο ηχολήπτης και φωτιστής Αλέξης Κοέν. «Η τρέχουσα κρίση απλώς ανέδειξε ένα χρόνιο πρόβλημα: δεν υπάρχει πολιτιστική πολιτική» δηλώνει η χορογράφος Μαριέλα Νέστορα. «Κάποια στιγμή ένιωσα ότι ήταν μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα» τονίζει ο ζωγράφος Αντώνης Στάβερης, ενώ η αρχιτεκτόνισσα Μάρθα Γιαννακοπούλου μάς υπενθυμίζει ότι η γενιά της «διψά για δημιουργικότητα, για φρέσκες ιδέες, για πνευματική τροφή. Χωρίς αυτά, τίποτα δεν έχει νόημα», όμως «στην Ελλάδα οι νέοι είναι παντελώς αποκλεισμένοι».

Από την άλλη, ο ιστορικός τέχνης Βασίλης Οικονομόπουλος επιλέγει να το παλέψει μένοντας εδώ. «Η κρίση, εκτός από προβλήματα θα φέρει ευκαιρίες και στοιχήματα, ανατροπές» λέει. Δυστυχώς, ανήκει στη μειοψηφία. Οι περισσότεροι νέοι Ελληνες θέλουν να φύγουν. Δεν είναι κάτι νέο αυτό όμως. Απευθυνθήκαμε σε έναν πανεπιστημιακό δάσκαλο, τον Λόη Λαμπριανίδη, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, ο οποίος διεξήγαγε μια πολύ ενδιαφέρουσα έρευνα. Τα νούμερα λένε μια δυσάρεστη αλήθεια. Ενα πρώτο συμπέρασμα είναι ότι απαιτείται ένας ριζικός, μακροπρόθεσμος αναπροσανατολισμός της ελληνικής οικονομίας που θα φέρει το δημιουργικό δυναμικό της χώρας πίσω. «Οι νέοι μας πάνε στο εξωτερικό, διότι βρίσκουν δουλειά πάνω στο αντικείμενό τους, δεν χρειάζεται να έχουν μέσον, συγγενή, μπλε ή πράσινη ταυτότητα, και, τέλος, βρίσκουν εκεί προοπτική εξέλιξης» δηλώνει ο Λ. Λαμπριανίδης.

Τόσο οι μαρτυρίες των νέων ανθρώπων όσο και τα αποτελέσματα της εν λόγω έρευνας προσφέρονται για προβληματισμό και ίσως έναν επείγοντα αναστοχασμό.

Μάρθα Γιαννακοπούλου - αρχιτέκτων, 33 ετών

Δεν μου αρκεί να έχω τα προς το ζην

Σπούδασα και εργάστηκα στο Λονδίνο από τα 18 έως και τα 29 μου χρόνια. Στην αρχή βρήκα δουλειά σε ένα μεγάλο αρχιτεκτονικό γραφείο και ύστερα άνοιξα το δικό μου, το οποίο διατηρώ ακόμα παρ’ ότι ζω στην Ελλάδα. Γύρισα πίσω διότι ένιωσα κόπωση από τη μακρόχρονη απουσία, τους ανηλεείς ρυθμούς εργασίας και τον μουντό καιρό. Επίσης, στην Αθήνα θα μπορούσα να περάσω από τη θεωρία στην πράξη, να χτίσω, ενώ στη Βρετανία θα ήταν πολύ δύσκολο.

Ηρθα με μεγάλο κέφι και πολλά όνειρα να κάνω κάτι για τη γενιά μου. Κάπως έτσι γεννήθηκε και το Pecha Kucha Athens, μια πλατφόρμα παρουσίασης για ταλαντούχους νέους, που έχει γνωρίσει μεγάλη ανταπόκριση. Ταυτόχρονα είχα και διεθνή παρουσία μέσω του γραφείου μου στο Λονδίνο. Πήρα μέρος στην Μπιενάλε του Λίβερπουλ, σχεδιάσαμε ένα οικολογικό χωριό στη Ζάμπια της Αφρικής που τώρα θα υλοποιηθεί κ. ά. Το καλό με την Αγγλία είναι ότι σου αναθέτουν δουλειές σε διάφορα μέρη του κόσμου, σε αντίθεση με την Ελλάδα όπου είσαι πάντα αντιμέτωπος με την εγχώρια κακοδαιμονία.

Θεωρώ πως ήταν σοφή επιλογή ότι κράτησα ανοιχτή επικοινωνία με το εξωτερικό και δεν θα διστάσω να ξαναφύγω, π. χ. για το Βερολίνο, αν διαπιστώσω ότι δεν μπορώ να τα βγάλω πέρα οικονομικά στην Αθήνα. Ο λόγος που μένω εδώ είναι ότι διαισθάνομαι πως υπάρχει η ανάγκη να γίνουν καινούργια πράγματα και ακόμα και μέσα στην κρίση, βλέπω περιθώρια δράσης. Σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες υπάρχει το κράτος, υπάρχουν θεσμοί, το περιβάλλον είναι γόνιμο, οι νέοι επαγγελματίες είναι το πιο δυναμικό κομμάτι της κοινωνίας. Στην Ελλάδα όλα αυτά πρέπει να ξαναφτιαχτούν ώστε να είναι λειτουργικά, αλλά, δυστυχώς, οι νέοι είναι παντελώς αποκλεισμένοι. Το αν θα είμαι τμήμα αυτής της ανασύστασης θα φανεί στο μέλλον. Για να προσφέρεις στην κοινωνία, για να είσαι συνειδητός πολίτης και φορέας αλλαγών, πρέπει πρώτα να έχεις τα προς το ζην. Δεν μου αρκεί, όμως, αυτό για να πάρω την απόφαση να παραμείνω. Δεν θα ζούσα εδώ για να κάνω πανωσηκώματα. Ολόκληρη η γενιά μου διψάει για δημιουργικότητα, για φρέσκιες ιδέες, για πνευματική τροφή. Χωρίς αυτά, τίποτα δεν έχει νόημα.

Αντώνης Στάβερης - ζωγράφος, 36 ετών

Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα

Εδώ και λίγο καιρό, ήθελα να φύγω στο εξωτερικό και το είχα δρομολογήσει προτού ξεσπάσει η κρίση. Από τον Ιανουάριο του 2010, χάρη σε ένα πρόγραμμα για καλλιτέχνες που έχουν τελειώσει ήδη τις σπουδές τους, εξασφάλισα ένα ατελιέ στην παρισινή Σιτέ για έναν ολόκληρο χρόνο αντί χαμηλού ενοικίου. Πριν φύγω από την Ελλάδα, τα πράγματα είχαν αρχίσει να ζορίζουν. Μέσα στα δώδεκα χρόνια που αποφοίτησα από την ΑΣΚΤ, είχα κάνει τέσσερις ατομικές εκθέσεις σε γκαλερί. Εβλεπα όμως ότι ακόμα κι αν έκανα άλλη μία, η αγορά ήταν πολύ πεσμένη και ήταν αμφίβολο αν θα μπορούσα να βιοποριστώ από την τέχνη.

Μπορεί να μη ζω στην Ελλάδα, αλλά ο απόηχος της κρίσης φτάνει αναλλοίωτος στο Παρίσι. Λίγο καιρό αφότου έφυγα, μου έκλεψαν το καινούργιο μου αυτοκίνητο από το Νέο Φάληρο και εκβίαζαν τον πατέρα μου για λύτρα. Οποιον κι αν γνωρίζω εδώ με ρωτάει συνέχεια για τη χώρα μου, τι πήγε στραβά και πώς περιήλθαμε σε αυτήν την κατάσταση. Αισθάνομαι διαρκώς απολογούμενος. Οι γαλλικές εφημερίδες έχουν καθημερινά δημοσιεύματα, οι ειδήσεις το ίδιο. Ειδικά τις ημέρες των επεισοδίων, αποτελούσαμε το κύριο θέμα συζήτησης. Αντε να εξηγήσεις τώρα πώς σκοτώθηκαν τρεις αθώοι άνθρωποι σε μια διαδήλωση ή πώς έχουμε 30 χρόνια σκάνδαλα.

Οι φίλοι μου ζωγράφοι στην Αθήνα, ακόμα και οι γονείς μου, με προτρέπουν να μη γυρίσω πίσω και να μείνω εδώ. Από την άλλη, στο Παρίσι υπάρχουν 900 γκαλερί μαζί με τους αντικέρ και ο ανταγωνισμός κάνει την κατάσταση δύσκολη σε όποιον αναζητεί καταξίωση. Η ύφεση έχει αγγίξει όλη την Ευρώπη...

Κάποια στιγμή ένιωσα ότι ήταν μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα. Κλίνω όμως υπέρ τού να δοκιμάσω την τύχη μου στη Γαλλία, να πιάσω μια δουλειά του ποδαριού ακόμα και σε ένα εστιατόριο και να απορροφήσω όλα τα υπέροχα πράγματα που έχει να μου δώσει η πόλη. Δίπλα μου στη Σιτέ μένουν μουσικοί, χορευτές, φωτογράφοι και συγγραφείς απ’ όλο τον κόσμο, έχει φοβερή πολιτιστική ζωή, έχεις καινούργιες εμπειρίες κάθε μέρα. Είναι κι αυτό μια παρηγοριά.

Βασ. Οικονομόπουλος - ιστορικός Τέχνης, 29 ετών

Ζω την Αθήνα σαν επισκέπτης

Εχω σπουδάσει στη Βρετανία, Iστορία της Τέχνης ως πρώτο πτυχίο και Ιστορία της Αρχιτεκτονικής ως μεταπτυχιακό. Καθ’ όλη τη διάρκεια των σπουδών μου, εργαζόμουν σε γκαλερί. Οταν τις ολοκλήρωσα, πήγα στην Ολλανδία, όπου βρήκα δουλειά στο think tank ΑΜΟ του αρχιτέκτονα Ρεμ Κούλχαας. Το πρότζεκτ στο οποίο συνεργάστηκα ήταν η αναμόρφωση του Ερμιτάζ της Αγίας Πετρούπολης σε μουσείο του 21ου αιώνα. Λόγω του κομμουνιστικού καθεστώτος, το ίδρυμα είχε μείνει πίσω στην εξέλιξη της τεχνογνωσίας που γνώρισαν άλλα μουσεία τη δεκαετία του ’70. Αποφάσισαν, λοιπόν, να αναθέσουν στην ΑΜΟ τον σχεδιασμό, ώστε όχι μόνο να αποκτήσει νέα δομή και λειτουργία, αλλά να γίνει υπόδειγμα, αποφεύγοντας τα κακώς κείμενα των ανταγωνιστών του.

Αναγκάστηκα να γυρίσω στην Ελλάδα, πριν από ενάμιση χρόνο γιατί έπρεπε να υπηρετήσω τη θητεία μου. Συνολικά είχα κλείσει μία δεκαετία στο εξωτερικό και καλοέβλεπα την επιστροφή μου. Είχα αφήσει πίσω ανθρώπους που αγαπούσα και το βροχερό κλίμα με είχε κουράσει. Συνέπεσε την περίοδο που γύρισα να βρίσκονται στην Αθήνα φίλοι και γνωστοί –όχι μόνο Ελληνες– που είχαν ιδέες, διάθεση και κουράγιο να ανοίξουμε διάλογο για πράγματα που μας αφορούσαν. Ημουν πολύ τυχερός διότι βρήκα δουλειά στην πολιτιστική εταιρεία «Ατοπος» του Βασίλη Ζηδιανάκη, όπου υπάρχει μεγάλη δημιουργικότητα σε κάθε τι με το οποίο καταπιανόμαστε.

Η κρίση με κάνει να αισθάνομαι ότι ζούμε σε ενδιαφέροντες καιρούς και είναι κάτι που δεν θέλω να το χάσω. Εκτός από προβλήματα θα φέρει ευκαιρίες και στοιχήματα, ανατροπές, μια νέα εποχή. Επίσης, δεν ξεχωρίζω την Αθήνα από τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές πόλεις. Απλώς φροντίζω να την ζω σαν επισκέπτης και όχι σαν ντόπιος. Εξηγούμαι: Ολα τα προηγούμενα χρόνια τα πέρασα σαν ξένος σε άλλες πόλεις κι έχω μάθει να ζω καθημερινά χωρίς να έχω τη ρουτίνα των Αθηναίων. Δεν ταυτίζομαι τόσο με την γκρίνια κι έχω μεγαλύτερη εγρήγορση για το τι συμβαίνει γύρω μου. Πολλοί άνθρωποι της γενιάς μου είναι νομάδες και θεωρούν ότι το να συμπεριφέρεσαι ως ντόπιος είναι κάτι εξαιρετικά περιοριστικό. Οπου κι αν ζούμε, οι ευκαιρίες φτιάχνονται και από εμάς τους ίδιους, πρέπει να ψαχνόμαστε και να αναζητούμε νέες οδούς. Η «Ατοπος», όπου εγώ εργάζομαι, έχει διεθνές προφίλ κι έτσι έρχομαι σε επαφή με ό, τι συμβαίνει στο εξωτερικό.

Μαριέλα Νέστορα - χορογράφος, τριάντα-κάτι

Πού τον είδαν τον κρατικοδίαιτο πολιτισμό;

Είμαι χορογράφος, με σπουδές στο Λονδίνο, όπου έζησα συνολικά έντεκα χρόνια. Σπούδασα Βιολογία και Γενετική, με μεταπτυχιακά στο Imperial College. Στη συνέχεια σπούδασα σύγχρονο χορό και χορογραφία. Ιδρυσα την ομάδα σύγχρονου χορού YELP danceco., με την οποία παρουσιάζω έργα στη Ελλάδα και το εξωτερικό.

Σκέφτομαι πολύ σοβαρά να φύγω στο εξωτερικό. Το Λονδίνο είναι η πρώτη μου επιλογή, όμως η ιδανική χώρα για έναν καλλιτέχνη είναι το Βέλγιο, όπου το κράτος στηρίζει τον πολιτισμό. Στην Ελλάδα, δίνεται στον πολιτισμό το 0,01% του ΑΕΠ, στο Βέλγιο το 7%. Και από αυτό το 0,01% γίνονται και άλλες περικοπές εξαιτίας της κρίσης.

Θέλω να πω κάτι για το κλείσιμο του Εθνικού Κέντρου Θεάτρου και Χορού. Σίγουρα έγιναν λάθη αλλά η παρουσία του είχε φέρει μια αλλαγή σημαντική στο ζήτημα των επιδοτήσεων στις ομάδες χορού. Με το ΕΚΕΘΕΧ, οι επιχορηγήσεις ήταν προγραμματικές: κατέθετες πρόταση, σου έλεγαν αν την εγκρίνουν και πόσα χρήματα θα πάρεις. Φυσικά, οι πληρωμές καθυστερούσαν, όμως μπορούσες να προγραμματίσεις ανάλογα.

Τώρα, το σύστημα επιστρέφει στα παλιά, στην επιδότηση με το σκεπτικό του «απολογισμού»: πρώτα κάνεις την παράσταση, με δικά σου χρήματα εννοείται, και μετά, αν εγκρίνουν την παράσταση, σου δίνουν κάποια χρήματα. Δεν ξέρεις πόσα, στο μεταξύ όμως εσύ έχεις χρεωθεί για να κάνεις την παράσταση. Πώς να μπεις σε ένα τέτοιο ρίσκο με τόσο μεγάλη κρίση; Γι’ αυτό και σκέφτομαι πως ίσως να μην υπάρχει διέξοδος παρά η φυγή έξω.

Τι με κρατάει εδώ; Γεννήθηκα εδώ, εδώ είναι η οικογένειά μου, οι φίλοι μου. Και η ομάδα τα τελευταία χρόνια έχει διανύσει μια πορεία. Η τρέχουσα κρίση απλώς ανέδειξε ένα χρόνιο πρόβλημα: δεν υπάρχει πολιτιστική πολιτική. Σε ό,τι αφορά τον χορό δε, η κατάσταση είναι πολύ άσχημη. Πού τον είδαν τον κρατικοδίαιτο πολιτισμό; Οι τρεις σταγόνες σε πέντε ανθρώπους για να κάνουν ένα εργάκι;

Αλέξης Κοέν, ηχολήπτης - φωτιστής, 36 ετών

Αν είχα σπίτι δικό μου, μπορεί και να μην έφευγα...

Είμαι ηχολήπτης και φωτιστής, σπούδασα στα ΤΕΙ Κοζάνης και έκανα μεταπτυχιακά στην Αγγλία. Συμμετέχω σε θεατρικές και μουσικές παραγωγές, ήμουν παλαιότερα υπεύθυνος για όλες τις συναυλίες στον «Μύλο» της Θεσσαλονίκης, συνεργάστηκα με την Ελένη Τσαλιγοπούλου, πέρσι και φέτος έκανα φωτισμό στην παράσταση «Naked Boys». Είχα πολλές και καλές δουλειές, όμως είμαι αποφασισμένος να εγκαταλείψω την Ελλάδα. Προς το παρόν, αφήνω το νοικιασμένο σπίτι στην Αθήνα και μετακομίζω με τη φίλη μου στην Καβάλα, όπου δεν θα πληρώνουμε ενοίκιο. Πώς αλλιώς να οργανώσεις μια τέτοια αλλαγή ζωής; Θα βγάλουμε το καλοκαίρι στην Καβάλα και μετά προσανατολιζόμαστε ακόμα και για χώρες εκτός Ευρώπης.

Η απογοήτευση είναι τεράστια και τα χειρότερα έπονται. Υπάρχουν εταιρείες παραγωγής με εξοπλισμό εκατομμυρίων ευρώ που άρχισαν τις μαζικές απολύσεις δύο χρόνια πριν. Κάποιες κήρυξαν πτώχευση. Και μιλάμε για εταιρείες που έστηναν μεγάλα event, στη Μαλακάσα κ.τ.λ.

Εχω στην κατοχή μου επιταγή 6.000 ευρώ που έπρεπε να έχει πληρωθεί πριν από δύο χρόνια, από γνωστό επιχειρηματία. Είναι σφραγισμένη πέντε φορές και είναι μία από τις πολλές που κυκλοφορούν. Υπάρχουν ηχολήπτες που κλαίνε αυτή τη στιγμή. Εταιρείες με 30 άτομα προσωπικό, 5-6 μόνιμους και οι υπόλοιποι εξωτερικοί συνεργάτες, εποχικοί, για το καλοκαίρι, τώρα, δουλεύουν με πέντε εποχικούς και τρεις μόνιμους.

Μέσα σε αυτή την κατάσταση, και με δεδομένο ότι τον Σεπτέμβριο θα έρθει δεύτερο κύμα, και επειδή ως επαγγελματίας δεν μπορώ να κόβω 23% ΦΠΑ, και ούτε ο άλλος θα μπορεί να μου το δώσει, γιατί να μη φύγω; Ολοι αγαπάμε την Ελλάδα, αν όμως δεν έχω να πληρώσω το νοίκι μου, τι θα κάνω; Ο μόνος που θα καταφέρει να επιβιώσει στην Ελλάδα θα είναι αυτός που έχει σπίτι δικό του. Αν είχα ένα σπίτι δικό μου, μπορεί και να μην έφευγα, για χάρη αυτής της τόσο όμορφης χώρας.

Λόης Λαμπριανίδης

Η ελληνική οικονομία δεν μπορεί να απορροφήσει επιστήμονες

Ο Λόης Λαμπριανίδης είναι οικονομικός γεωγράφος, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών. Πρόσφατα διεξήγαγε έρευνα σχετικά με τα ποσοστά των Ελλήνων πτυχιούχων που ζουν στο εξωτερικό. «Συμπληρώθηκαν 2.750 ερωτηματολόγια στα οποία μπορούσαν να απαντήσουν μόνον Ελληνες πρώτης γενιάς, οι οποίοι έχουν ζήσει τουλάχιστον ένα χρόνο στο εξωτερικό και έχουν εργαστεί ως πτυχιούχοι σε πλήρη απασχόληση. Υπολογίσαμε ότι ο αριθμός τους φτάνει τις 110.000.

Η ανταπόκριση έφτασε το 85%. Απ’ όσους μας απάντησαν, το 73% έχει μεταπτυχιακό, μάστερ ή διδακτορικό, το 41% έχει ένα πτυχίο στα εκατό καλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου. Εχουμε ένα 14% που δεν έχει κάνει καθόλου σπουδές στο εξωτερικό κι όμως, συνεχίζει και αυτό στο εξωτερικό. Το 61% δεν αναζήτησε καθόλου δουλειά στην Ελλάδα και απ’ όσους το έκαναν, το 62% προσπάθησε για έξι μήνες και μετά στράφηκε στο εξωτερικό.

Γιατί φεύγουν οι πτυχιούχοι έξω; Παράγουμε πολύ περισσότερους πτυχιούχους απ’ όσους μπορούμε να καταναλώσουμε, όχι όμως περισσότερους από άλλες ανεπτυγμένες χώρες. Οι πτυχιούχοι μας φτάνουν το 27,7%, της Ιρλανδίας το 39,3%, της Φινλανδίας το 38%. Κατά τη γνώμη μου, δεν είναι πρόβλημα προσφοράς, αλλά ζήτησης. Οι ελληνικές επιχειρήσεις παράγουν προϊόντα και υπηρεσίες που είναι έντασης εργασίας και όχι έντασης γνώσης, συνεπώς δεν έχουν ανάγκη από επιστημονικό προσωπικό. Γι’ αυτό και ενώ η ανεργία σε άλλες ανεπτυγμένες χώρες μειώνεται όσο υψηλότερο είναι το επίπεδο της εκπαίδευσης, στην Ελλάδα συμβαίνει το αντίστροφο. Απαιτείται, λοιπόν, ένας αναπροσανατολισμός της ελληνικής οικονομίας.

Ενα άλλο ερώτημα: Γιατί μαζικοποιείται το φαινόμενο κατά τη δεκαετία του ’90; Μια απάντηση είναι ότι επήλθε μια εξοικείωση με το “έξω”, αυτό που λέμε στη γεωγραφία “συρρίκνωση του χώρου”. Το φαινόμενο, λοιπόν, συνέβαινε ανεξαρτήτως της κρίσης. Βεβαίως, οδηγηθήκαμε στην κρίση εξαιτίας αυτού του λανθασμένου προσανατολισμού της ελληνικής οικονομίας, όμως η αιμορραγία των πτυχιούχων μας στο εξωτερικό δεν είναι απόρροια της κρίσης. Οι νέοι μας πάνε στο εξωτερικό διότι βρίσκουν δουλειά πάνω στο αντικείμενό τους, δεν χρειάζεται να έχουν μέσον, συγγενή, μπλε ή πράσινη ταυτότητα και τέλος, βρίσκουν εκεί προοπτική εξέλιξης.

Η θεωρία λέει ότι το ανθρώπινο δυναμικό είναι καθοριστικό για την ανάπτυξη. Για να αναπτυχθεί μια χώρα, μια “περιφέρεια”, όπως λέμε οι γεωγράφοι, πρέπει να προσελκύσει τα ταλέντα της. Διαχρονικό ελληνικό έλλειμμα και εκεί. Ενα ακόμα ζήτημα είναι ότι ως χώρα οφείλουμε να σκεφτούμε τη θέση μας στον διεθνή καταμερισμό εργασίας. Μια λύση είναι να παράγουμε προϊόντα και υπηρεσίες που βρίσκονται πιο ψηλά στην αλυσίδα παραγωγής αξίας, δηλαδή να έχουν ενσωματωμένη γνώση. Αυτό είναι κάτι μακροπρόθεσμο, όμως έτσι θα υπάρξει προσφορά εργασίας και αυτοί οι άνθρωποι θα γυρίσουν.

Μέχρι όμως να συμβεί αυτό, θα πρέπει να θυμόμαστε ότι έχουμε δικούς μας ανθρώπους σε 74 χώρες, τους οποίους πρέπει να βλέπουμε ως τους κορυφαίους πρεσβευτές της χώρας μας – και να τους το δείχνουμε εμπράκτως, με ειδικά προγράμματα στήριξής τους και εκεί αλλά και εδώ. Αυτό θα επιτρέψει στην Ελλάδα να αξιοποιήσει το ανθρώπινο δυναμικό της στο εξωτερικό και στους Ελληνες επιστήμονες να έχουν τα καλά και των δύο κόσμων. Χρειάζεται αναπροσανατολισμός μιας ολόκληρης κοινωνίας, ακούγεται μεγαλόσχημο και δεν γίνεται από τη μία στιγμή στην άλλη. Υπάρχουν δυο-τρεις εταιρείες στην Ελλάδα που έχουν μια τέτοια λογική, αλλά δεν αλλάζει μόνον με αυτές. Αυτές είναι οι εξαιρέσεις».


ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ