ΕΥΚΛΕΙΔΗΣ ΜΟΝΤΕΡΝΟΣ

Είναι ένα βιβλίο για εκείνους που αγάπησαν πολύ τη γεωμετρία στο Γυμνάσιο, αλλά κάπου έχασαν το ενδιαφέρον μόλις τα πράγματα έγιναν λίγο πιο δύσκολα ή όταν ο δάσκαλος έγινε λίγο λιγότερο ανεκτικός με εκείνα τα μυαλά που δεν δούλευαν απαραίτητα σε αυστηρά «μαθηματικούς» ρυθμούς. Είναι επίσης ένα βιβλίο για εκείνους που εκτιμούν την επιμονή στην αισθητική μιας έκδοσης, για τους λάτρεις της βικτωριανής εποχής, αλλά και για εκείνους που θα εκτιμήσουν αμέσως τα εικαστικά εκείνα χαρακτηριστικά που παραπέμπουν στον Μόντριαν και το κίνημα De Stijl αλλά και στους Ρώσους κονστρουκτιβιστές και τις πρώτες εκφάνσεις του κυβισμού. Κι ας φέρει ως ημερομηνία έκδοσης το 1847.

Η εκδοτική εταιρεία Taschen επανεκδίδει τώρα το βιβλίο του εμπνευσμένου Βρετανού Ολιβερ Μπερν, με τίτλο «Τα πρώτα έξι βιβλία των Στοιχείων του Ευκλείδη», συνοδευόμενο από τον πρόλογο του Ελβετού καθηγητή Werner Oechslin. Το ενδιαφέρον του συγκεκριμένου εκδοτικού οίκου, του βασιλιά των μεγάλων λευκωμάτων, θα έπρεπε να μαρτυρά κάτι για την ιδιαίτερη αισθητική του βιβλίου του Μπερν. Ο Ιρλανδός επιστάτης των βασιλικών κτιριακών εγκαταστάσεων στα Νησιά Φόκλαντ, συγγραφέας και πολιτικός μηχανικός, είχε ξαναγράψει πολλά βιβλία με θέμα τα μαθηματικά και τη μηχανολογία, αλλά τίποτα τόσο αξιοσημείωτο όσο τα βιβλία των Στοιχείων του Ευκλείδη.

Ο Μπερν είναι σαφής: το βιβλίο του έχει σκοπούς διδακτικούς, όπως υποδεικνύει άλλωστε και ο υπότιτλος. «Τα Στοιχεία του Ευκλείδη, όπου διαγράμματα με χρώμα και σύμβολα χρησιμοποιούνται αντί γραμμάτων για τη μεγαλύτερη διευκόλυνση των μαθητών». Ο συλλογισμός του Μπερν και ως εκ τούτου, η μορφή η οποία παίρνει το βιβλίο του, καθώς περνάει από αξίωμα σε θεώρημα του γνωστού Αλεξανδρινού μαθηματικού (και όχι εκείνου από τα Μέγαρα με τον οποίο πολύ συχνά τον έχουν μπερδέψει, όπως μαθαίνουμε, στην εισαγωγή), αναφέρεται έντονα στην παράδοση των μαθηματικών εντός της σχολικής τάξης. Και αυτό, γιατί κάθε χρωματιστό τρίγωνο, κόκκινο, κίτρινο και μπλε, παραπέμπει σε εκείνες τις χρωματιστές κιμωλίες που χρησιμοποιούσε ο δάσκαλος στον μαυροπίνακα, ακόμα και στην εποχή του Μπερν. «Οι τέχνες και οι επιστήμες έχουν πάρει τέτοια έκταση που η διευκόλυνση στην κατάκτησή τους είναι όσο σημαντική και η επέκταση των ορίων τους», προλογίζει ο Μπερν την αν μη τι άλλο εκκεντρική προσέγγιση στη διδαχή της γεωμετρίας, υποστηρίζοντας εξαρχής τη χρήση των χρωμάτων και συμβόλων του, «που δεν έχουν σκοπό να ψυχαγωγήσουν... αλλά να βοηθήσουν το μυαλό στην έρευνά του για την αλήθεια...».

Το αποτέλεσμα είναι ένα έργο τέχνης, το οποίο στέκεται μόνο του ασχέτως αν πραγματικά διευκολύνει την κατανόηση του περιεχομένου των έξι πρώτων βιβλίων των Στοιχείων του Ευκλείδη. Και όταν το θαυμαστό βικτωριανό αρχίγραμμα συναντά πρώιμα αντιπροσωπευτικές φόρμες του μοντερνισμού, ξαναερωτεύεσαι και τη γεωμετρία...