Μέσα από μια έρευνα και την εφαρμογή ενός παρεμβατικού προγράμματος παρατη- ρήθηκε μείωση και των τριών μορφών εκφοβισμού: σωματικού, λεκτικού και έμμεσου.
Πολλά παιδιά κατά τη διάρκεια της σχολικής τους ζωής πέφτουν θύματα καψωνιών, παρενοχλήσεων, απειλών, πειραγμάτων και ψευτοπαλικαρισμών, όπως παραδέχεται η Υπηρεσία
Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας (ΥΕΨ).
Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας (ΥΕΨ).
Όλα τα πιο πάνω, που αρκετοί αποδίδουν στην εφηβεία και τα αφήνουν να περνούν απαρατήρητα, ορίζουν το φαινόμενο της «εκφοβιστικής συμπεριφοράς» γνωστό και ως bulying. Η σχολική κοινότητα του Β’ Δημοτικού Αγίου Δομετίου (κύκλος β’) εντόπισε την ύπαρξη του φαινομένου και αποφάσισε να δράσει άμεσα, αφού, όπως διαπίστωσε, «δεν είναι λίγα τα παιδιά που καθημερινά και ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια του διαλείμματος χρησιμοποιούν τη βία - σωματική και λεκτική - για να λύσουν τις διαφορές τους».
Έτσι, στο πλαίσιο του διαγωνισμού Μαθητές στην Έρευνα (ΜΕΡΑ), αποφασίστηκε η διεξαγωγή μιας μελέτης με θέμα: «Η δυνατότητα μείωσης του φαινομένου του εκφοβισμού μέσα από την παροχή σχετικών ευκαιριών μάθησης, πέρα από το αναλυτικό πρόγραμμα». Όπως επισημαίνουν στην έκθεση που ετοίμασαν οι μαθητές και οι εκπαιδευτικοί του σχολείου: «Η έρευνά μας διαφοροποιείται από άλλες έρευνες, που προσπάθησαν να μειώσουν το φαινόμενο του εκφοβισμού μέσω της πειθαρχίας. Συγκεκριμένα, προηγούμενες παρεμβάσεις που εφαρμόστηκαν σε σχολικές μονάδες δεν ήταν αποτελεσματικές, γιατί οι εκπαιδευτικοί αντιμετώπιζαν το θέμα της εκφοβιστικής συμπεριφοράς μόνο ως θέμα πειθαρχίας και αδυνατούσαν να εντοπίσουν οποιαδήποτε σχέση με τις μαθησιακές ευκαιρίες που προσφέρονται στους μαθητές».
Εκείνο που επιχείρησαν, λοιπόν, ήταν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα μέσα από ένα παρεμβατικό πρόγραμμα, το οποίο εστιάζεται στη δημιουργία καλών σχέσεων μεταξύ των παιδιών και που διασφαλίζει υψηλής ποιότητας μαθησιακές ευκαιρίες πέρα από το αναλυτικό πρόγραμμα.
Μέσα από τα αποτελέσματα που συγκεντρώθηκαν, μέσω των τριών εργαλείων συλλογής δεδομένων (ερωτηματολόγια δασκάλων /μαθητών, παρατήρηση και συνεντεύξεις δασκάλων /μαθητών), προέκυψε μείωση και των τριών μορφών εκφοβισμού - σωματικού, λεκτικού, έμμεσου - που παρατηρούνταν στο σχολείο πριν από την εφαρμογή του παρεμβατικού προγράμματος.
Στα συμπεράσματά τους επισημαίνουν τα εξής: «Λαμβάνοντας υπόψη ότι η εκφοβιστική συμπεριφορά είναι ένα δυναμικό πρόβλημα κοινωνικών σχέσεων, το οποίο οφείλεται συχνά σε ανθρώπινες σχέσεις με πολλούς συμμετέχοντες, η μείωση του φαινομένου του εκφοβισμού στη σχολική μας μονάδα οφείλεται στη δυναμική εμπλοκή όλων των μαθητών και των δασκάλων του σχολείου μας στο παρεμβατικό πρόγραμμα, που εφαρμόστηκε όχι μόνο στα άτομα που δρούσαν ως θύτες, θύματα ή αυτόπτες μάρτυρες ενός επεισοδίου εκφοβιστικής συμπεριφοράς».
Ειδικότερα, με βάση την έρευνα διαπίστωσαν μείωση όλων των μορφών εκφοβισμού, πράγμα που αποδίδουν στην εμπλοκή όλων των δασκάλων και κατ’ επέκταση ολόκληρης της σχολικής κοινότητας στο πρόγραμμα. Προσθέτουν ακόμα ότι το όλο θέμα δεν αντιμετωπίστηκε μεμονωμένα, αλλά συνδέθηκε με τη διδασκαλία, τη βελτίωση του μαθησιακού περιβάλλοντος σε επίπεδο τάξης και σχολείου και την ανάπτυξη δραστηριοτήτων πέρα από το αναλυτικό πρόγραμμα.
Όπως προκύπτει από την ποιοτική ανάλυση των συνεντεύξεων των μαθητών, πριν από την παρέμβαση, τα περισσότερα παιδιά-θύματα είπαν ότι οι αυτόπτες μάρτυρες αντιδρούν παθητικά όταν είναι παρόντες σε ένα περιστατικό εκφοβισμού. Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, ο ρόλος αυτός είναι ο ρόλος της πλειοψηφίας των μαθητών που είναι αυτόπτες μάρτυρες σε περιστατικά εκφοβισμού και δεν εμπλέκονται οι ίδιοι, ούτε παρέχουν στήριξη στο θύμα.
Η επιτυχία της παρέμβασης ενισχύεται και από την ξεκάθαρη αλλαγή στάσης των μαθητών απέναντι στους μαθητές θύματα σε επεισόδια εκφοβισμού.
Συγκεκριμένα, στις ερωτήσεις του ερωτηματολογίου των μαθητών, που αφορούσαν την κοινωνική γνώση και την αντίδραση και ανάληψη πρωτοβουλίας έναντι των θυμάτων, ενώ αρχικά οι μαθητές δεν είναι ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένοι, μετά το πέρας του προγράμματος, φαίνεται να έχουν μεγαλύτερη δεκτικότητα, ευαισθητοποίηση και συμπάθεια προς το θύμα.
Έτσι, στο πλαίσιο του διαγωνισμού Μαθητές στην Έρευνα (ΜΕΡΑ), αποφασίστηκε η διεξαγωγή μιας μελέτης με θέμα: «Η δυνατότητα μείωσης του φαινομένου του εκφοβισμού μέσα από την παροχή σχετικών ευκαιριών μάθησης, πέρα από το αναλυτικό πρόγραμμα». Όπως επισημαίνουν στην έκθεση που ετοίμασαν οι μαθητές και οι εκπαιδευτικοί του σχολείου: «Η έρευνά μας διαφοροποιείται από άλλες έρευνες, που προσπάθησαν να μειώσουν το φαινόμενο του εκφοβισμού μέσω της πειθαρχίας. Συγκεκριμένα, προηγούμενες παρεμβάσεις που εφαρμόστηκαν σε σχολικές μονάδες δεν ήταν αποτελεσματικές, γιατί οι εκπαιδευτικοί αντιμετώπιζαν το θέμα της εκφοβιστικής συμπεριφοράς μόνο ως θέμα πειθαρχίας και αδυνατούσαν να εντοπίσουν οποιαδήποτε σχέση με τις μαθησιακές ευκαιρίες που προσφέρονται στους μαθητές».
Εκείνο που επιχείρησαν, λοιπόν, ήταν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα μέσα από ένα παρεμβατικό πρόγραμμα, το οποίο εστιάζεται στη δημιουργία καλών σχέσεων μεταξύ των παιδιών και που διασφαλίζει υψηλής ποιότητας μαθησιακές ευκαιρίες πέρα από το αναλυτικό πρόγραμμα.
Μέσα από τα αποτελέσματα που συγκεντρώθηκαν, μέσω των τριών εργαλείων συλλογής δεδομένων (ερωτηματολόγια δασκάλων /μαθητών, παρατήρηση και συνεντεύξεις δασκάλων /μαθητών), προέκυψε μείωση και των τριών μορφών εκφοβισμού - σωματικού, λεκτικού, έμμεσου - που παρατηρούνταν στο σχολείο πριν από την εφαρμογή του παρεμβατικού προγράμματος.
Στα συμπεράσματά τους επισημαίνουν τα εξής: «Λαμβάνοντας υπόψη ότι η εκφοβιστική συμπεριφορά είναι ένα δυναμικό πρόβλημα κοινωνικών σχέσεων, το οποίο οφείλεται συχνά σε ανθρώπινες σχέσεις με πολλούς συμμετέχοντες, η μείωση του φαινομένου του εκφοβισμού στη σχολική μας μονάδα οφείλεται στη δυναμική εμπλοκή όλων των μαθητών και των δασκάλων του σχολείου μας στο παρεμβατικό πρόγραμμα, που εφαρμόστηκε όχι μόνο στα άτομα που δρούσαν ως θύτες, θύματα ή αυτόπτες μάρτυρες ενός επεισοδίου εκφοβιστικής συμπεριφοράς».
Ειδικότερα, με βάση την έρευνα διαπίστωσαν μείωση όλων των μορφών εκφοβισμού, πράγμα που αποδίδουν στην εμπλοκή όλων των δασκάλων και κατ’ επέκταση ολόκληρης της σχολικής κοινότητας στο πρόγραμμα. Προσθέτουν ακόμα ότι το όλο θέμα δεν αντιμετωπίστηκε μεμονωμένα, αλλά συνδέθηκε με τη διδασκαλία, τη βελτίωση του μαθησιακού περιβάλλοντος σε επίπεδο τάξης και σχολείου και την ανάπτυξη δραστηριοτήτων πέρα από το αναλυτικό πρόγραμμα.
Όπως προκύπτει από την ποιοτική ανάλυση των συνεντεύξεων των μαθητών, πριν από την παρέμβαση, τα περισσότερα παιδιά-θύματα είπαν ότι οι αυτόπτες μάρτυρες αντιδρούν παθητικά όταν είναι παρόντες σε ένα περιστατικό εκφοβισμού. Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, ο ρόλος αυτός είναι ο ρόλος της πλειοψηφίας των μαθητών που είναι αυτόπτες μάρτυρες σε περιστατικά εκφοβισμού και δεν εμπλέκονται οι ίδιοι, ούτε παρέχουν στήριξη στο θύμα.
Η επιτυχία της παρέμβασης ενισχύεται και από την ξεκάθαρη αλλαγή στάσης των μαθητών απέναντι στους μαθητές θύματα σε επεισόδια εκφοβισμού.
Συγκεκριμένα, στις ερωτήσεις του ερωτηματολογίου των μαθητών, που αφορούσαν την κοινωνική γνώση και την αντίδραση και ανάληψη πρωτοβουλίας έναντι των θυμάτων, ενώ αρχικά οι μαθητές δεν είναι ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένοι, μετά το πέρας του προγράμματος, φαίνεται να έχουν μεγαλύτερη δεκτικότητα, ευαισθητοποίηση και συμπάθεια προς το θύμα.
Το γενικό συμπέρασμα
Η μείωση του φαινομένου του εκφοβισμού ήταν αποτέλεσμα ενός τέτοιου μαθησιακού περιβάλλοντος όπου τα παιδιά απέκτησαν δεξιότητες, κοινωνική γνώση και κριτική σκέψη. Έτσι έπαψαν να είναι παθητικά σε επεισόδια εκφοβισμού αλλά να είναι πιο ενεργητικά και πιο ευαισθητοποιημένα έχοντας συναίσθηση, απομακρύνοντας έτσι το ενδεχόμενο άσκησης εκφοβιστικής συμπεριφοράς. Οι δραστηριότητες, πέρα από το αναλυτικό πρόγραμμα που έγιναν, επηρέασαν θετικά το κλίμα του σχολείου, ώστε τα περιστατικά εκφοβισμού στο εν λόγω Δημοτικό να μειωθούν αισθητά.
Αποτελέσματα ερωτηματολογίων μαθητών πριν και μετά την εφαρμογή του παρεμβατικού προγράμματος:
Αποτελέσματα ερωτηματολογίων μαθητών πριν και μετά την εφαρμογή του παρεμβατικού προγράμματος:
Καθημερινό φαινόμενο λένε οι δάσκαλοι
Με βάση τα αποτελέσματα από τις συνεντεύξεις των εκπαιδευτικών, προκύπτουν τα εξής: Όλοι οι εκπαιδευτικοί θεωρούν ότι το φαινόμενο του εκφοβισμού παρατηρείται καθημερινά στο σχολείο. Συναντούν πιο συχνά το φαινόμενο του εκφοβισμού στη λεκτική του μορφή και λιγότερο στη σωματική. Μόνο ένας εκπαιδευτικός είπε: «Δεν μπορώ να διαχωρίσω ποιο από τα τρία είδη εκφοβισμού παρατηρείται. Υπάρχει μία κατάσταση όπου υπάρχουν ομάδες που εναντιώνονται σε άλλες ή αποκλείουν παιδιά από το να γίνουν μέλη της ομάδας τους. Το είδος αυτό του εκφοβισμού, ο κοινωνικός αποκλεισμός είναι αυτό που παρατήρησα ότι υπάρχει σε μεγάλο βαθμό στην τάξη μου».
Στην ερώτηση « Πώς αντιμετωπίζετε τέτοιου είδους περιστατικά», όλοι οι εκπαιδευτικοί απάντησαν ότι χρησιμοποιούν τον διάλογο και με ήρεμο τρόπο προσπαθούν να συζητήσουν με τα παιδιά. Συγκεκριμένα ένας εκπαιδευτικός δήλωσε: «Αντιμετωπίζουμε τέτοιου είδους περιστατικά με πολλή κατανόηση. Προσεγγίζουμε φιλικά τους μαθητές και φροντίζουμε να αναπτύξουμε μαζί τους μία φιλική και ζεστή σχέση για να μπορέσουν να συζητήσουν μαζί μας για το τι ακριβώς έχει συμβεί».
Στην ερώτηση « Πώς αντιμετωπίζετε τέτοιου είδους περιστατικά», όλοι οι εκπαιδευτικοί απάντησαν ότι χρησιμοποιούν τον διάλογο και με ήρεμο τρόπο προσπαθούν να συζητήσουν με τα παιδιά. Συγκεκριμένα ένας εκπαιδευτικός δήλωσε: «Αντιμετωπίζουμε τέτοιου είδους περιστατικά με πολλή κατανόηση. Προσεγγίζουμε φιλικά τους μαθητές και φροντίζουμε να αναπτύξουμε μαζί τους μία φιλική και ζεστή σχέση για να μπορέσουν να συζητήσουν μαζί μας για το τι ακριβώς έχει συμβεί».
ΠΡΩΤΟ ΠΑΓΚΥΠΡΙΟ ΒΡΑΒΕΙΟ
Η έρευνα του Β’ Δημοτικού Αγίου Δομετίου (κύκλος β’) «Οι δυνατότητες του σχολείου να μειώσει το φαινόμενο του εκφοβισμού μέσω παροχής σχετικών ευκαιριών μάθησης πέρα από το αναλυτικό πρόγραμμα» εξασφάλισε το Α’ παγκύπριο βραβείο στο διαγωνισμό «Μαθητές στην Έρευνα - ΜΕΡΑ». Οι μαθητές που συμμετείχαν στη διεξαγωγή της έρευνας ήταν: Βρόντης Αντρέας, Δημοσθένους Στέφανος, Ιωάννου Στέλιος, Κυριάκου Αντρέας, Μιχαηλίδης Μάριος, Πετρή Γιάννης, Σιαμπτάνης Αντρέας, Φουσκωτός Παναγιώτης, Χαννατζιάς Μάριος, Χαραλάμπους Νικόλας, Βενιζέλου Όλγα, Ζιβοΐνοβιτς Τίνα, Μιχαηλίδου Στέλλα, Στυλιανού Ευσταθία, Χαραλάμπους Μαρία, Αντωνίου Αντώνης, Γελάση Ανδρέας, Ιωάννου Τρύφωνας, Λαζάρου Λάζαρος, Λιασίδης Αχιλλέας, Νίκου Γιώργος, Πασχαλίδης Ανδρέας, Χρίστου Μιχάλης, Βασιλείου Πετρίνα, Γεωργίου Ειρήνη, Λαζαρή Μάρσια, Ποπένκο Αλεξάνδρα και Στυλιανού Καλλιόπη. Τον συντονισμό ανέλαβαν οι εκπαιδευτικοί: Κλεόπα Ευρυδίκη και Μαρκίδου-Ιωσήφ Ευαγγελία. Διευθυντής του σχολείου είναι ο Κύρου Χαράλαμπος.
«Με απέκλειαν από την παρέα κάποιες μέρες. Δεν μου μιλούσαν και όταν με έβλεπαν προσπαθούσαν να κρυφτούν. Άλλες μέρες μου μιλούσαν και με ήθελαν για φίλη τους. Αυτά τα περιστατικά συνέβαιναν για δύο χρόνια». Ρ.Χ.
«Μια συμμαθήτριά μου είπε σε όλα τα κορίτσια της τάξης μου να μη μου μιλούν και έτσι για πολλές μέρες δεν είχα κάποιο να μιλήσω και ήμουν μόνη μου κατά τη διάρκεια του διαλείμματος». Ε.Μ.
Πώς ένιωσαν
«Ένιωθα ότι ήμουν ένα σκουπίδι και δεν άξιζα τίποτα». Ρ.Χ.
«Φοβήθηκα μήπως φέρει μεγαλύτερα παιδιά και με δείρουν». Μ.Ζ.
Πώς αντέδρασαν
«Προσπάθησα μετά τα περιστατικά να γίνω πιο δυνατή». Ρ.Χ.
«Ήθελα να συζητήσω μαζί τους, να τους εκφράσω τι νιώθω». Ε.Μ. «Έφυγα από τον χώρο του καβγά». Σ.Ι.
«Θύμωσα με τον εαυτό μου». Π.Β.
ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου